Dynamiczny rozwój dostrzegalny na rynku pracy przyciąga do Polski tysiące obcokrajowców poszukujących pracy. Coraz częściej dostrzegamy cudzoziemców nie tylko zza naszej wschodniej granicy, ale również cudzoziemców z krajów dość odległych jak np.: Indie, Filipiny czy Indonezja. Obowiązujące w Polsce przepisy co prawda dają możliwość zatrudnienia cudzoziemca spoza UE, jednak ich dynamika oraz różnorodność sprawiają, że pracodawca bardzo często nie dopełnia wszelkich obowiązków ciążących na nim na podstawie ustaw. W konsekwencji uchybienie obowiązków powoduje nielegalne zatrudnienie cudzoziemca, które zagrożone jest dość dotkliwymi karami pieniężnymi i nie tylko.

Nielegalne zatrudnienie cudzoziemca –  co właściwie oznacza ?

Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców niesie ze sobą wiele negatywnych skutków, zarówno dla samych pracowników, jak i dla całego społeczeństwa. Pracownicy, którzy pracują bez wymaganych dokumentów, często są wykorzystywani przez pracodawców, którzy płacą im znacznie mniejsze wynagrodzenia niż polskim pracownikom. Takie działania prowadzą do wyzysku i niskiej jakości pracy, a także do powstawania tzw. szarej strefy na rynku pracy. Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców ma także negatywny wpływ na bezpieczeństwo państwa. Pracownicy zatrudnieni w ten sposób często nie są rejestrowani i nie podlegają kontroli służb państwowych. Tym samym, państwo traci kontrolę nad tym, kto i w jakim celu wchodzi na jego terytorium. Co więcej, osoby zatrudnione w ten sposób, często nie posiadają wymaganych dokumentów i zezwoleń, co oznacza, że mogą łatwo paść ofiarą przestępczości, w tym handlu ludźmi czy też terroryzmu.

Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców to również problem ekonomiczny. Pracodawcy, którzy zatrudniają obcokrajowców bez wymaganych dokumentów, unikają opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz podatków. Tym samym, prowadzą do utraty wpływów państwa z tytułu podatków oraz składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Co na temat nielegalnego zatrudnienia mówi prawo? Przypadki kiedy dochodzi do zatrudnienia niezgodnego z przepisami prawa, są wymienione w art. 87 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i rynku pracy i należy do nich:

• powierzenie pracy cudzoziemcowi, który nie posiada ważnego tytułu pobytowego takiego jak: wiza, karta pobytu, lub przekroczył pobyt w Polsce na podstawie ruchu bezwizowego,
• przebywanie w Polsce na podstawie, która z mocy prawa nie uprawnia do podjęcia zatrudnienia (np. toczące się postępowanie o status uchodźcy, wiza turystyczna),
• brak posiadania zezwolenia na pracę, oświadczenia o zamierzeniu powierzenia pracy cudzoziemcowi lub zgłoszonego powiadomienia dla obywateli Ukrainy, chyba że sytuacja cudzoziemca zwalnia go z obowiązku posiadania dokumentu,
• podjęcie pracy na innych warunkach niż wskazane w dokumencie zezwalającym do podjęcia pracy,
• niepodpisanie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej z cudzoziemcem w języku dla niego zrozumiałym.

Zatrudnienie cudzoziemca – podpowiadamy jak to zrobić

W pierwszej kolejności należy sprawdzić legalność pobytu cudzoziemca tj. czy cudzoziemiec jest uprawniony do przebywania w Polsce legalnie oraz, czy może na tej podstawie podjąć pracę. Należy pamiętać, że poprzez legalny pobyt i  pracę rozumie się: posiadanie ważnej wizy (poza wizami, które z mocy prawa nie uprawniają do pracy), ważnego zezwolenia jednolitego na pobyt czasowy i pracę lub przebywanie na podstawie ruchu bezwizowego.  Czy zatem można zatrudnić cudzoziemca jeżeli jego pobyt zakończył się, a wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt jest w toku?  Okazuje się, że tak. Na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów, cudzoziemiec może świadczyć pracę na podstawie tzw. stempla w paszporcie. Stempel potwierdza złożenie wniosku w terminie bez braków formalnych. Oznacza to, że cudzoziemiec zyskuje prawo legalnego pobytu do dnia wydania ostatecznej decyzji jak też prawo do  pracy, o ile posiada ważny dokument zezwalający na jej podjęcie, czyli: zezwolenie na pracę, oświadczenie o zamierzeniu powierzenia pracy cudzoziemcowi lub zgłoszenie powiadomienia dla obywateli Ukrainy.  Jednak jak dowodzi praktyka w wielu przypadkach, stemple te nie są stawiane przez urzędy wojewódzkie „od ręki”, lecz nieraz po długim okresie oczekiwania. Zaznaczyć  należy, że samo złożenie wniosku nie jest równoznaczne ze wspomnianym stemplem, ponieważ jest to jedynie potwierdzenie złożenia dokumentów przez cudzoziemca, natomiast urząd wojewódzki nie weryfikuje poprawności złożenia wniosku. Jak zatem zatrudnić cudzoziemca jeżeli stempel w paszporcie nie jest możliwy do uzyskania „od ręki”?

Z pomocą przychodzą przepisy kodeksu prawa administracyjnego – sekcja dotycząca zaświadczeń. Otóż organ administracyjny ma obowiązek na każde żądanie strony wydać zaświadczenie o toczącej się sprawie. Najczęściej urzędy wojewódzkie w takich zaświadczeniach zaznaczają, że cudzoziemiec złożył wniosek w terminie, a jego pobyt uznaje się za legalny do wydania ostatecznej decyzji. W praktyce w przypadku kontroli PIP czy Straży Granicznej takie zaświadczenie jest traktowane na równi ze stemplem w paszporcie i stanowi podstawę legalnego przedłużenia pracy i pobytu cudzoziemca.

Do kolejnych obowiązków pracodawcy należy poinformowanie odpowiedniego urzędu czy cudzoziemiec podjął pracę, czy też nie, oraz o wszelkich zmianach w zakresie pracy obcokrajowca. Należy pamiętać, że w przypadku powierzenia pracy na podstawie oświadczenia o zamierzeniu powierzenia pracy cudzoziemcowi, pracodawca ma 7 dni na wysłanie wniosku z informacją o podjęciu bądź nie, pracy przez pracownika spoza UE. Natomiast w przypadku powierzenia pracy na podstawie zezwolenia na pracę ten okres wynosi 3 miesiące od daty planowanego zatrudnienia obcokrajowca. W przypadku niewywiązania się z obowiązku informacji pracodawca zostanie ukarany mandatem. Jakie inne zmiany wymagają poinformowania odpowiedniego organu administracyjnego?

• rozpoczęcie innej pracy u tego samego pracodawcy w okresie nieprzekraczającym 30 dni w danym roku kalendarzowym,
• zmiana siedziby, miejsca zamieszkania, nazwy, formy podmiotu, który powierza pracę cudzoziemcowi,
• przejście zakładu pracy lub jego części,
• zostały zmienione warunki płacy i pracy cudzoziemca,
• cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące,
• cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności wydanego zezwolenia na pracę,

Jeżeli któraś z wymienionych sytuacji zaistnieje, pracodawca ma obowiązek poinformować o tym urząd. Jedynie w przypadku zakończenia pracy przed upływem ważności oświadczenia o zamierzeniu powierzenia pracy cudzoziemcowi pracodawca może, lecz nie musi zgłaszać tego faktu do urzędu pracy. W pozostałych przypadkach niewywiązanie się z obowiązku informacji grozi karami.

Jaka jest kara za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca 2023?

Na podstawie znowelizowanej w 2018 roku ustawy o promocji zatrudnienia i rynku pracy, nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi to kara od 1000 zł do maksymalnie 30 000 zł. To jakiej wysokości mandat zostanie przyznany pracodawcy, zależy od okoliczności. Dodatkowo za brak poinformowania organu o okolicznościach opisanych powyżej grozi kwota grzywny do 5000 zł. Jednak pracodawca może zostać ukarany nie tylko karami pieniężnymi.

Pracodawca, który kiedykolwiek zatrudnił cudzoziemca nielegalnie w przyszłości, może mieć problem z pozyskaniem zezwoleń na pracę lub oświadczeń o zamierzeniu powierzenia pracy cudzoziemcowi, a w przypadku ponownego wykroczenia może stracić dodatkowo prawo do prowadzenia działalności.

Dodatkowo za nielegalne zatrudnienie odpowiada również pracownik. Jeżeli w czasie kontroli okaże się, że cudzoziemiec wiedział o nielegalnym zatrudnieniu i godził się na to – podlega karze grzywny od 20 zł do 5000 zł. W przypadku kiedy nielegalne zatrudnienie poskutkowało deportacją cudzoziemca – pracodawca pokrywa wszelkie koszty z nią związane.

Jak widać, lista kar jest długa i dość dotkliwa nie tylko dla pracodawcy, ale również dla samego pracownika, dlatego warto być z przepisami na bieżąco.

Oddaj się w ręce specjalistów i zyskaj pewność co do legalności zatrudnienia swoich pracowników!

kontakt.legalizacja@grupaprogres.pl