Emerytury stażowe w Polsce — jeśli będą obowiązywać, to na jakich zasadach?

Pomimo dynamicznych zmian na rynku pracy, wydaje się, że Polska stoi u progu wprowadzenia emerytur stażowych – innowacyjnego systemu emerytalnego, który stanowi odpowiedź na potrzeby osób wykonujących zawody o szczególnym charakterze. Premier Mateusz Morawiecki, w porozumieniu z NSZZ „Solidarność” z 7 czerwca 2023 r., zobowiązał się do wprowadzenia tego systemu. W dniu 21 listopada 2023 r. projekt ustawy znalazł się w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, co może zwiastować znaczące zmiany w polskim systemie emerytalnym.

Czym konkretnie są emerytury stażowe i kogo mogą dotyczyć? Jakie warunki trzeba spełnić, by je dostać? I jakie skutki dla polskiej gospodarki będzie miała ta rewolucja w systemie emerytalnym, jeśli faktycznie do niej dojdzie? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Emerytury stażowe – czym są?

Emerytury stażowe to innowacyjny element systemu emerytalnego, który obowiązuje już w niektórych krajach, np. w Niemczech, a który planuje się wprowadzić także w Polsce. Ich istota polega na przyznawaniu świadczeń emerytalnych na podstawie lat pracy, niezależnie od wieku osoby ubiegającej się o emeryturę. Ten model różni się od tradycyjnego systemu, który łączy wiek emerytalny z wymaganym okresem składkowym. Wprowadzenie emerytur stażowych to odpowiedź na dynamiczne zmiany na rynku pracy oraz na potrzeby osób wykonujących zawody o szczególnym charakterze. Zgodnie z zapowiedziami, emerytury stażowe miałyby być dostępne dla osób, które osiągnęły określony staż pracy. Oznacza to, że kryterium wieku przestaje być jedynym warunkiem do przejścia na emeryturę. System ten ma na celu zróżnicowanie możliwości przejścia na emeryturę, z uwzględnieniem indywidualnego przebiegu kariery zawodowej. Zmiana ta jest szczególnie istotna dla pracowników wykazujących długoletnią pracę w specjalistycznych lub ciężkich warunkach.

Jak będzie wyliczana emerytura stażowa?

Projekt ustawy zakłada, że wysokość emerytury stażowej będzie ustalana na zasadach podobnych do obecnego systemu emerytalnego. Oznacza to, że podstawą obliczenia emerytury będzie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek oraz kapitału początkowego. Emerytura stażowa zostanie obliczona przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, przy czym będą brane pod uwagę środki zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym oraz na subkoncie ubezpieczonego. Jest to podejście, które łączy czas pracy i wysokość opłacanych składek z ostateczną kwotą emerytury, podkreślając znaczenie długotrwałego uczestnictwa w systemie ubezpieczeń społecznych.

Emerytury stażowe – komu i kiedy mogą przysługiwać?

Zgodnie z projektem ustawy, emerytura stażowa miałaby być dostępna dla osób, które spełnią warunki dotyczące minimalnego okresu ubezpieczenia: 38 lat pracy dla kobiet i 43 lata dla mężczyzn. Reforma ma na celu umożliwienie wcześniejszego przejścia na emeryturę osobom, które ze względu na stan zdrowia nie mogą kontynuować pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego. Dla przypomnienia wiek emerytalny w Polsce dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Ważnym warunkiem jest także to, by wysokość emerytury stażowej nie była niższa od najniższego świadczenia emerytalnego, co zapewnia podstawowe zabezpieczenie finansowe. Emerytury stażowe miałyby być dostępne zarówno dla osób ubezpieczonych w powszechnym systemie emerytalnym, jak i dla tych objętych rolniczym systemem ubezpieczeń społecznych, dając szerszy dostęp do tego świadczenia.

Emerytury stażowe – korzyści dla pracowników

Emerytury stażowe oferują elastyczność w planowaniu ścieżki zawodowej i dalszego życia, pozwalając na wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej osobom z długim stażem pracy. Umożliwiają one pracownikom, szczególnie pracujących w ciężkich warunkach, lepsze zabezpieczenie emerytalne i zdrowotne. Jest to również zachęta do legalnego i ciągłego zatrudnienia, co przekłada się na lepsze zabezpieczenie emerytalne.

Wpływ emerytur stażowych na pracodawców i rynek pracy w Polsce

Wprowadzenie emerytur stażowych może wymagać od pracodawców dostosowania strategii zarządzania zasobami ludzkimi. Wprowadzenie tego systemu może skłonić pracowników do wcześniejszego rozważania emerytury, co z kolei wymagać będzie od pracodawców planowania długoterminowych strategii zatrudnienia i rozwoju pracowników. Ponadto, może to wpłynąć na rynek pracy, tworząc nowe możliwości dla młodszych pracowników, ale również stanowić wyzwanie w utrzymaniu doświadczonej kadry.

Emerytury stażowe a potencjalne wyzwania i kontrowersje

Decyzja o wprowadzeniu w Polsce emerytur stażowych, nie jest wolna od wyzwań. Jednym z głównych jest zapewnienie odpowiedniego finansowania tego systemu. Istnieje także ryzyko, że taka zmiana w systemie emerytalnym może znacząco wpłynąć na rynek pracy, powodując przedwczesne odejście doświadczonych pracowników z rynku pracy. Debata publiczna skupia się również na sprawiedliwości tego rozwiązania, zwłaszcza w kontekście różnic w warunkach pracy poszczególnych zawodów i jego wpływie na różne grupy zawodowe oraz ich morale.

Emerytury stażowe — nowy rozdział w polskim systemie emerytalnym?

Podsumowując, wprowadzenie emerytur stażowych w Polsce stanowiłoby istotną zmianę w systemie zabezpieczenia społecznego, oferując nowe perspektywy, jak i wyzwania na polskim rynku pracy. W obliczu tych zmian pozostaje pytanie: czy emerytury stażowe staną się kamieniem milowym w polskim systemie emerytalnym, czy raczej wyzwaniem, którego skutki odczujemy przez kolejne lata? Czas pokaże, jak ta potencjalna reforma wpłynie na przyszłość emerytur w Polsce.